wybierz słownik z listy
BUDOWA ARTYKUŁU HASŁOWEGO

Po nieco wysuniętym na lewy margines, pisanym dużą literą wyrażeniu hasłowym w języku polskim (np. Broda) następują najpierw odpowiedniki niemieckie, z ponumerowanymi kolejnymi znaczeniami, czyli: 1) Barth am Kinne (dosł. ‘broda na brodzie, podbródku’). 2) Barth, Kinn ‘broda (owłosienie)’, ‘broda (część ciała)’. 3) Barth den man balbiert (dosł. ‘broda, którą się goli’, z formą regionalną balbiert, zamiast barbiert). 4) Ein bärtiger Mann ‘brodacz’, dosł. ‘brodaty mężczyzna’. Jak wskazują przytoczone niemieckie leksemy z podanymi tu tłumaczeniami (nie ma ich w słowniku), po pojedynczym haśle polskim pojawiają się różne znaczenia i użycia odpowiadających mu leksemów niemieckich. To samo dotyczy kolejnych, czyli francuskich odpowiedników, mianowicie: 1) barbe; de grands poils au menton (dosł. ‘zarost; bujne owłosienie na brodzie’). 2) barbe, menton ‘zarost’, ‘broda (część ciała)’. 3) barbe, poil qu’on fait (dosł. ‘zarost, owłosienie, którym jest broda’). 4) barbon ‘starzec’. Następnie po znaku § są zgromadzone polskie „przykłady, w których się używanie i ekscerpcyje wyrażają”, czyli ilustracja przykładowa kolejnych znaczeń. Przykłady są liczne, często w formie cytatu, bez podania źródeł, jak ilustrujące drugie znaczenie wyrazu broda, czyli ustalone tu na podstawie cytatów ‘broda, podbródek’: 2) włosami jeszcze gładkiej nie okrywał brody; włosy się sypią na brodzie; głaskała mię pod brodę. Pod numerem 1) są natomiast kolejno przywołane dwa przysłowia, każde sygnalizowane skrótem prov. (łac. proverbium), mianowicie: broda nie czyni mądrego, brody dość, by tyle rozumu. Obok nich pojawia się wyrażenie: broda rozdwojona, a wszystkie poświadczają pierwsze znaczenie wyrazu broda, czyli ‘zarost’ (wskazanych znaczeń w słowniku nie ma, ilustrują je tylko przykłady).

Do artykułu słownikowego należą również podhasła, podane kursywą od nowego wersu, również z odpowiednikami niemieckimi i francuskimi, czyli np. „broda do pasa; długa broda. ein langer Barth. barbe a triple étage; barbe in folio”. Jak wskazuje fr. wyrażenie barbe a triple étage (dosł. ‘trzeci podbródek’ (w zn. ‘mieć drugi podbródek’)) czasami nie są to dokładne odpowiedniki wyrażeń polskich. Kolejnym podhasłem w analizowanym tu artykule hasłowym jest nieobjaśnione w języku polskim wyrażenie kozia broda, które ma po dwa znaczenia w każdym z obu języków, sygnalizowane odpowiednią cyfrą, mianowicie w języku niemieckim: 1) Barth eines Bocks (dosł. ‘broda kozła’). 2) Bocksbarth, ein Kraut (dosł. ‘kozia broda, ziele’; chodzi o kozibród porolistny (Tragopogon porsifolium), oraz francuskim: 1) barbe de bouc ‘kozia bródka’ (o zaroście). 2) barbe de bouc une plante: ‘parzydło leśne (Aruncus dioicus)’. Odpowiedniki w trzech zestawianych językach wskazują, że w każdym z nich istnieje podobna metaforyczna nazwa rośliny, lecz może się ona odnosić do różnych desygnatów. Nie wiadomo, czy polska nazwa rośliny kozia broda jest równoznaczna z nazwą kozibród porolistny, czy może – jako kozia bródka – oznacza rodzaj grzyba, goździankę żółtą (Clavaria flava) [3].

Podhasła nie są numerowane, ale wysunięte na lewy margines i podane kursywą; jest to czytelne i dobrze wyodrębnia główny artykuł słownikowy. Obecność podhaseł to znak szczególny tego typu słowników wielojęzycznych, w których każdy kontekst w języku podstawowym ma odpowiedniki w kolejnych tytułowych językach. Dobrze ten stan rejestrują hasła bardziej rozbudowane niż broda, np. w haśle matka (podanym antykwą) podhasłami są: Matka Boża, Matko Boża!, matka chrzestna albo duchowna, matka pszczoł, macicaod jednej matki, słysz matko dokąd droga, od matki komu zadać, zapisane kursywą i z odpowiednikami – niemieckim i francuskim.

Osobnymi artykułami słownikowymi są: Brodacz, Brodal, Brodaty (jako jedno hasło) oraz Brodaty, adj. (łac. adiectivum ‘przymiotnik’). Jak wskazuje pierwszy z nich, hasło może stanowić ciąg synonimów.

 

[3] Wyrażenia francuskie przetłumaczyła Agata Liberek.